Op 14 april 2021 is een van de bekendste en succesvolste con artists van onze tijd overleden. Bernie Madoff is in de gevangenis overleden, waar hij een staf van 150 jaar uitzat. Toen hij in 2008 werd opgepakt, kwam een einde aan decennia van bedrog en financiële fraude. Madoff staat bekend als meesteroplichter die met een zogenaamde ‘Ponzi-scheme’ jaren lang beleggers ongemerkt om de tuin leidde en zo miljarden dollars van ze wist te stelen (Dekker, 2021). Als we terug de geschiedenis in gaan, zijn er vele bekende voorbeelden van con artists. Een con artist wordt gedefinieerd als een manipulator die anderen voor de gek houdt door hen in iets te laten geloven dat helemaal niet waar is (Scott et al., 2017). De ontsnapping van Alcatraz is een bekend voorbeeld van een scam uitgevoerd door twee con artists. De ontsnapte gevangenen legden hoofden van papier-mache in hun bed om zo de bewakers ervan te overtuigen dat ze in bed lagen, terwijl ze zich in werkelijkheid naar hun vrijheid groeven. Ook Frank Abagnale is een beroemd voorbeeld, in 2002 kwam er zelfs een film uit over zijn leven met Leonardo DiCaprio en Tom Hanks in de hoofdrollen. Abagnale deed zich voor als piloot, kinderarts en advocaat en heeft met het inleveren van valse checks bij banken overal ter wereld meer dan twee-en-een-half miljoen dollar gefraudeerd (Scott et al., 2017). Toch zijn er nog vele andere con artists die minder bekend zijn, hoewel hun scams vaak te interessant zijn om niet verteld te worden.
Door: Madelief Zaal
In 1772 vroeg Koning Louis XV aan juweliers Boehmer en Bassage om een ketting te maken voor zijn minnares Madame du Barry. Het duurde meerdere jaren om de ketting te maken die vandaag de dag ongeveer acht miljoen dollar waard zou zijn. Het duurde echter zo lang dat Koning Louis XV al overleden was. Na zijn dood werd zijn minnares verbannen en het gevolg hiervan was dat de juweliers de ketting niet meer aan hen konden verkopen. Ze hebben de ketting ook geprobeerd te verkopen aan Koningin Marie Antoinette, maar zij wees de juweliers af. Toen Jeanne de la Motte hierachter kwam, besloot ze de ketting te stelen om zo haar financiële en sociale status te bevorderen. Jeanne deed zich voor als Marie Antoinette, om zo Kardinaal Louis de Rohan voor de gek te houden. Ze schreven brieven naar elkaar en na enige tijd was de Kardinaal ervan overtuigd dat ze verliefd op elkaar waren. Na het winnen van het vertrouwen van de Kardinaal vertelde Jeanne dat ze graag de ketting van Boehmer en Bassage wilde kopen. Met het argument dat zij de ketting niet kon kopen zolang de bevolking in Parijs uitgehongerd was, haalde ze de Kardinaal over om de ketting voor haar te kopen. Jeanne huurde een prostituee in om Marie Antoinette te spelen tijdens de geplande ontmoeting in de tuin van het Paleis van Versaille, waar ze de ketting bemachtigde. Deze con van Jeanne de la Motte wordt nu ook wel The affair of the diamond necklace genoemd (Goodman & Kaiser, 2003; Scott et al., 2017).
Victor Lustig woonde in Parijs en toen hij in 1925 een krant las kwam zag hij een mogelijkheid voor de con die nu bekend staat als The sale of the Eiffel Tower. Lustig las in de krant dat Eiffeltoren aan het roesten was en dat het monument reparaties nodig had. Lustig stuurde brieven, op nep briefpapier van de regering, naar vijf zakenmannen waarin hij zich voordeed als de plaatsvervangend Directeur-Generaal van het Ministerie van Post en Telegrafie. Hij stelde voor dat ze elkaar zouden ontmoeten in het prestigieuze Hotel de Crillon. Toen de vijf zakenmannen daar een goed geklede Lustig aantroffen, was er geen reden meer om te twijfelen aan de oprechtheid van wat Lustig hen vertelde. Hij overtuigde de mannen ervan dat de regering de Eiffeltoren als schroot metaal wilde verkopen. Om de scam compleet te maken huurde Lustig een limousine en gaf de mannen een rit langs de toren. Andre Poisson werd door Lustig geïdentificeerd als het makkelijkste doelwit, en heeft uiteindelijk ongeveer zeventigduizend franken betaald voor zeven miljoen kilogram aan metaal. Omdat Poisson zich te erg schaamde, werd de fraude nooit gerapporteerd (Maysh, 2016; Scott et al., 2017).
Naast de twee hierboven beschreven verhalen zijn er nog veel meer mannen en vrouwen die allemaal op hun eigen manier mensen voor de gek houden. Wat zij allemaal gemeen hebben is de kracht van overtuiging. De succesvolste daders hebben over het algemeen drie persoonlijkheidskenmerken: psychopathie, narcisme en machiavellianisme. Door deze kenmerken kunnen ze hun daden uitvoeren zonder spijt en schuld te voelen (Scott et al., 2017). Geld verdienen aan een scam is niet altijd het doel voor een con artist, soms is het al genoeg om een daad succesvol uit te voeren. Vermommingen maken bij veel oplichters deel uit van de modus operandi, mede hierdoor is het lastig om de daders te pakken. Waar het vroeger een kostuum of een masker was, zien we tegenwoordig dat technologie een hele goed vorm van vermomming is. De snel ontwikkelende deepfake-technologie is hier een goed voorbeeld van: video’s waarin mensen optreden in situaties waarin ze nooit hebben gezeten of waarin ze dingen zeggen die ze nooit hebben gezegd (Verhagen, 2020). Zoals bij vele vormen van criminaliteit, verandert ook de oplichterij mee met de tijd (Scott et al., 2017). Wat gelukkig niet is veranderd over de eeuwen heen, is dat een leugen, hoe klein die ook kan zijn, altijd uitkomt. Dit zal voor con artists, hoe slim, sluw en zelfvertrouwen ze ook zijn, altijd een obstakel blijven.
Literatuur:
Dekker, W. (14 april, 2021). Bernie Madoff, de grootste fraudeur van Wall Street, sterft eenzaam en gehaat in de gevangenis.
Goodman, D., & Kaiser, T. E. (2003). Marie Antoinette: Writings on the Body of a Queen (1ste ed.). Routledge.
Maysh, J. (9 maart, 2016). The Man Who Sold the Eiffel Tower. Twice. Smithsonian Magazine. https://www.smithsonianmag.com/history/man-who-sold-eiffel-tower-twice-180958370/
Scott, C., Hogan, S., Kerrigan, M., Mellor, L., & Morris, R. (2017). The Crime Book. Penguin Random House.
Verhagen, L. (23 december, 2020). De deepfakes komen binnen ieders handbereik (en lijken steeds echter). https://www.volkskrant.nl/wetenschap/de-deepfakes-komen-binnen-ieders-handbereik-en-lijken-steeds-echter~b18278d1/
