Op vrijdagavond 27 januari maakte ongeloof en verdriet zich meester in de Haagse Houtwijk. Een volgens buurtbewoners 39-jarige eigenaar van een snackbar, is op weg naar huis neergestoken en overleden. De politie meldt hierbij dat drie minderjarigen zijn opgepakt als verdachten, bestaande uit twee meisjes en een jongen. De eigenaar scheen volgens de buurtbewoners al langer problemen te hebben gehad met jongeren in de buurt (Behne, 2023).
Door: Luc van Pas
Bovenstaande gebeurtenis is een greep uit een reeks steekincidenten die de laatste jaren aan de orde van de dag zijn in Nederland. In 2022 waren er minstens zeventig steekincidenten, een stijging in vergelijking met de jaren daarvoor. In de afgelopen jaren zijn er maatregelen genomen om het messengeweld een halt toe te roepen, vooralsnog ogenschijnlijk zonder al te veel succes (ANP, 2023). Aangezien de aantallen nog altijd oplopen en de daders zo op het eerste oog steeds jonger worden. Een voormalig slachtoffer van het messengeweld haalt dan ook aan dat er meer actie moet komen tegen messengeweld (Visscher, 2022). Messengeweld is ook in andere landen in West-Europa, waaronder Groot-Brittannië, een probleem. Ook hier worden maatregelen tegen het messengeweld genomen (Golding & McClory, 2009). In Nederland is nog betrekkelijk weinig onderzoek gedaan naar de effectiviteit van de verscheidene maatregelen die het messengeweld dienen tegen te gaan (Dam, 2021). Het is daarom een blik waard om te kijken of we lering kunnen trekken uit onderzoek naar effectiviteit van de maatregelen dat in het Verenigd Koninkrijk is uitgevoerd, zodat we dit kunnen spiegelen aan het beleid dat in Nederland met betrekking tot messengeweld wordt gevoerd.
Maatregelen die in Nederland de afgelopen jaren regelmatig zijn toegepast zijn onder meer bewustwordingscampagnes om het geweld tegen te gaan (Dam, 2021; Ministerie van Justitie en Veiligheid, 2020). Ook zijn er inzamelacties voor wapens georganiseerd en worden scholen en horecagelegenheden met behulp van checklists bewust gemaakt over de lokale aanpak gericht op messengeweld. Vooral scholen worden beoogt een belangrijke schakel te zijn door middel van voorlichting en samenwerking met bijvoorbeeld wijkteams en de politie een daling van messengeweld in gang te zetten. Preventie wordt gezien als belangrijk in de strijd tegen messengeweld. Het versterken van beschermende factoren en het afzwakken van risicofactoren middels persoonsgerichte aanpak is ook iets wat naar voren komt. Onveiligheidsgevoelens spelen bovendien een grote rol als risicofactor voor het ontstaan van messengeweld. Hoe hoger de onveiligheidsgevoelens onder bepaalde individuen is, des te groter de kans is dat dit uitmond in geweld (Dam, 2021; Ministerie van Justitie en Veiligheid, 2020). Hierbij is bijvoorbeeld Slachtofferhulp Nederland een aangewezen instantie om tot een daling van onveiligheidsgevoelens te komen. Ook werkt het kabinet aan een wet om de verkoop van messen aan minderjarigen te verbieden (NOS Nieuws, 2020).
In Nederland wordt er gemiddeld genomen dus met een redelijk zachte hand de strijd met messengeweld aangegaan, waar voornamelijk wordt ingezet op bewustwordingscampagnes en interventies op scholen (Dam, 2021). Uit onderzoek in het Verenigd Koninkrijk blijkt echter dat deze interventies niet zonder meer effectief blijken in de strijd tegen messengeweld (Browne et al., 2022). Noemenswaardig uit onderzoek is dat zelfs blijkt dat het zichtbaar aanwezig zijn van controles op scholen leidt tot een verhoging van ‘knife crime’. Ook preventief fouilleren werkt tegendraads, dit omdat preventief fouilleren erg gericht is op het individu en iemand zich daardoor aangevallen kan voelen, waardoor wellicht de onveiligheidsgevoelens aangewakkerd kunnen worden (Browne et al., 2022; Bullock et al., 2023). Aangetoond is dat alleen een aanpak op maat een efficiënte interventie kan zijn, dit kost echter veel geld en mankracht. Het nemen van één enkele interventie blijkt hierbij niet voldoende. Een combinatie van maatregelen en interventies kan desgevraagd wel het gewenste effect bereiken (Golding & McClory, 2009; Foster, 2013; College of Policing, 2021). Een bewustwordingscampagne gecombineerd met het actief monitoren van onveiligheidsgevoelens en ingrijpen op individueel niveau, kan bijvoorbeeld leiden tot een daling van messengeweld. Over strengere wetgeving naar aanleiding van het messengeweld is in het Verenigd Koninkrijk echter nog geen gedegen onderzoek naar gedaan (HM Inspectorate of Probation, 2022).
Concluderend kan worden gesteld dat de interventies en maatregelen die worden getroffen ten opzichte van messengeweld onder jongeren redelijk gelijk is onder Nederland en het Verenigd Koninkrijk (Ministerie van Justitie en Veiligheid, 2020; College of Policing, 2021). In Nederland is echter zelden onderzoek gedaan naar de effectiviteit van de interventies, in tegenstelling tot het Verenigd Koninkrijk (Dam, 2021). Dit toont aan dat er risicofactoren bestaan voor jongeren en dat door middel van persoonsgerichte aanpak op maat door middel van de combinatie van verschillende interventies de grootste kans van slagen heeft. Het wegnemen van onveiligheidsgevoelens zal hierbij als middel en als gevolg dienen, wat van grote invloed kan zijn op de afname van het messengeweld. Grootschaligere acties zoals preventief fouilleren en controles op scholen sorteren minder effect (Golding & McClory, 2009; Foster, 2013; Browne et al., 2022; HM Inspectorate of Probation, 2022; Bullock et al., 2023). Echter, de daadwerkelijke effectiviteit van maatregelen zoals die in Nederland genomen worden zal door uitgebreider onderzoek aangetoond moeten gaan worden.
Literatuur:
(2023, 2 januari). Bijna 70 steekincidenten door tieners in 2022. Trouw. https://www.trouw.nl/binnenland/bijna-zeventig-steekincidenten-door-tieners-in-2022~b53fdf5b/
Behne, T. (2023, 4 februari). Verdachten dodelijke steekpartij bij cafetaria zijn minderjarig, waarom doet hun leeftijd er eigenlijk toe? Algemeen Dagblad. https://www.ad.nl/den-haag/verdachten-dodelijke-steekpartij-bij-cafetaria-zijn-minderjarig-waarom-doet-hun-leeftijd-er-eigenlijk-toe~a55f20aa/
Browne, K. D., Green, K., Jareno-Ripoll, S., & Paddock, E. (2022). Knife crime offender characteristics and interventions – A systematic review. Aggression and Violent Behavior, 67.
Bullock, K., Agar, I., Ashby, M., Brennan, I., Hales, G., Sidebottom, A., Tilley, N. (2023). Police practitioner views on the challenges of analysing and responding to knife crime. Crime Science, 12(2).
College of Policing. (2021). Knife crime: a problem solving guide. https://assets.college.police.uk/s3fs-public/2021-11/Knife-crime-a-problem-solving-guide.pdf
Dam, I. W. (2021). Messengeweld: waar begint het? Een kwalitatief onderzoek naar vroegtijdige signalering van jongeren die neigen tot messengeweld. Hanzehogeschool Groningen.
Foster, R. (2013). Knife crime interventions: ‘What works?’. https://www.sccjr.ac.uk/wp-content/uploads/2014/01/SCCJR_Report_No_04.2013_Knife_Crime_Interventions.pdf
Golding, B., & McClory, J. (2009). Getting to the point. Reducing gun and knife crime in Britain: lessons from abroad. https://policyexchange.org.uk/publication/getting-to-the-point-reducing-gun-and-knife-crime-in-britain-lessons-from-abroad/
HM Inspectorate of Probation. (2022). Promising approaches to knife crime: an exploratory study. https://www.justiceinspectorates.gov.uk/hmiprobation/wp-content/uploads/sites/5/2022/05/RAB-2022-03-Promising-approaches-to-knife-crime-v1.1.pdf
Ministerie van Justitie en Veiligheid. (2020). Actieplan Wapens en Jongeren. https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2020/11/11/tk-bijlage-actieplan-wapens-en-jongeren
NOS Nieuws. (2020, 11 november). Kabinet wil messenverbod voor minderjarigen. https://nos.nl/artikel/2356171-kabinet-wil-messenverbod-voor-minderjarigen
Visscher, J. (2022, 4 maart). Slachtoffer messengeweld wil meer actie zien: ‘Als 11-jarigen al worden bedreigd, hoe ziet het er dan over drie jaar uit?’. https://www.rijnmond.nl/nieuws/1472678/slachtoffer-messengeweld-wil-meer-actie-zien-als-11-jarigen-al-worden-bedreigd-hoe-ziet-het-er-dan-over-drie-jaar-uit
