In plaats van de klassieke series te bingen op Netflix, zoals Riverdale of La Casa de Papel, ging ik deze vakantie op zoek in de wat apartere hoek van Netflix. Hier stuitte ik op de documentaireserie Dark Tourist. In deze serie reist de Nieuw Zeelandse journalist David Farrier de wereld over naar verschillende landen waar excursies en attracties worden aangeboden op plekken waar een ramp is gebeurd of plekken die iets te maken hebben met de dood. Deze vorm van toerisme, ook wel dark tourism genoemd, triggerde mijn interesse en wordt dan ook in dit artikel verder uitgediept.
Door: Jill Stigter
Dus in plaats van een dagje aan het strand te liggen, gaan dark tourists liever naar plekken als de catacomben van Parijs, Tsjernobyl of het concentratiekamp in Auschwitz. Klinkt heel macaber, zou je zeggen. Maar het afreizen naar dergelijke plekken is zeker niet nieuw (Stone & Sharpley, 2008). Mensen worden al eeuwenlang aangetrokken door plekken of evenementen die in het teken staan van de dood of te maken hebben met extreem geweld. Denk bijvoorbeeld aan gladiatorengevechten in het Colosseum van Rome of publieke executies van heksen of ketters. Dit waren vroege vormen van ‘toerisme’ die sterk gerelateerd waren aan de dood (Light, 2017). Ondanks de lange geschiedenis van dit fenomeen, wordt het pas redelijk recent onderzocht. In 1996 werd de term dark tourism pas bedacht en werden er verschillende soorten onderscheiden (Foley & Lennon, 1996; Stone & Sharpley, 2008).
Waarom is een tripje door een radioactieve stad nu zo aantrekkelijk voor sommige mensen?
David Farrier bezoekt in de serie een breed scala aan dark hotspots. Hij tracht bijvoorbeeld illegaal de Mexicaanse grens over te steken naar Amerika, hij doet mee aan een re-enactment van de Tweede Wereldoorlog en bezoekt Tomioka, een plek die tijdens de kernramp van Fukushima werd ontruimd. Naast het feit dat Farrier zich als een rasechte dark tourist gedraagt, stelt hij ook kritische vragen aan zijn mede-toeristen en gidsen. Waarom is een tripje door een radioactieve stad nu zo aantrekkelijk voor sommige mensen? Heeft het werkelijk alleen iets te maken met het herbeleven van de geschiedenis, of schuilt er meer achter? Daarnaast uit hij ook een vorm van kritiek naar het beleid dat landen zelf voeren rondom bepaalde rampen of gebeurtenissen. Tijdens zijn rondleiding door Tomioka komen hij en zijn mede-toeristen er bijvoorbeeld achter dat de straling veel sterker is dan de regering beweert. Wat is de reden hierachter?
Vragen over de motieven van de dark tourist en de voordelen die deze vorm van toerisme voor landen meebrengt, worden niet alleen in deze serie benoemd. Deze fenomenen zijn ook benoemd in wetenschappelijk onderzoek. Een van de redenen dat dark tourism zo groot is geworden in de afgelopen jaren, is de versterkte invloed en snelheid van massacommunicatiemiddelen (Podoshen, 2013). De wereld is bereikbaarder geworden, waardoor herdenkingsplekken en dergelijke op een zekere manier tastbaar zijn geworden (Werdler & Geuskens, 2012). In plaats van erover te lezen of te leren, kunnen de plekken ook daadwerkelijk bezocht worden. Hier wordt dus een educatieve reden gegeven voor het bezoeken van een dark hotspot. Vaak wordt deze reden gegeven voor een bezoek aan een oorlogsmonument (Werdler & Geuskens, 2012). Daarnaast kunnen toeristen het ook als een soort voorstelling ervaren, waarbij het echt gaat om het samen ervaren van de plekken en hierbij een gemeenschapsband te creëren. Wat nog een stap verder gaat dan het ervaren van een voorstelling, is het daadwerkelijk meedoen; een mooi voorbeeld hiervan is de re-enactment van de Tweede Wereldoorlog. Ook kunnen toeristen door het ‘doorstaan’ van deze ervaring een gevoel van statusverhoging krijgen, omdat zij het hebben ‘overleefd’ (Heus & Reijnders, 2015)
Een van de redenen dat dark tourism zo groot is, komt door de versterkte invloed en snelheid van massacommunicatiemiddelen
David Farrier laat een aantal van deze beweegredenen duidelijk naar voren komen in zijn afleveringen, al blijft hij zelf erg nuchter tijdens zijn ervaringen. Hij behoudt zijn perspectief als een outsider en journalist, wat de serie een hele objectieve kant geeft. Voor degenen die de rare hoeken van de toeristische wereld in willen duiken zonder daadwerkelijk de reis te hoeven maken, is dit de geschikte serie. Misschien zelfs inspiratie voor een nieuwe, gezellige vakantiebestemming deze kerst?
Literatuur:
Foley, M., & Lennon, J. (1996). Heart of darkness. International Journal of Heritage Studies, 2(4), 195-197.
Hoes, M., & Reijnders, S. (2015). Een ‘dagje uit’ in Amsterdam met de Heineken Kidnap Tour. Een onderzoek naar de motivatie, beleving en betekenisgeving van deelnemers aan donker toerisme. Vrijetijdstudies, 33(1), 17-26.
Light, D. (2017). Progress in dark tourism and thanatourism research: An uneasy relationship with heritage tourism. Tourism Management, 61(1), 275-301.
Podoshen, J. S. (2013). Dark tourism motivations: Simulation, emotional contagion and topographic comparison. Tourism Management, 35(1), 263-271.
Stone, P., & Sharpley, R. (2008). Consuming dark tourism: A thanatological perspective. Annals of Tourism Research, 35(2), 574-595.
Werdler, K., & Geuskens, N. (2012). Dark tourism in Nederland? Vrijetijdstudies, 30(3), 7-16.
Eindredactie: Melloney Temmerman
