B
egin deze maand vierden we in Nederland 75 jaar vrijheid. De Tweede Wereldoorlog staat voor velen bekend als een zwarte bladzijde uit de geschiedenis. Juist om deze reden is het van groot belang stil te blijven staan bij de gruweldaden en de massavernietiging die toen plaatsvonden en de verhalen te blijven doorgeven als een essentieel onderdeel van onze geschiedenis. Niet elk aspect van wat zich gedurende de Tweede Wereldoorlog afspeelde, blijkt echter geschiedenis te zijn. Want een van de drijfveren achter de massavernietiging die tachtig jaar geleden plaatsvond, bestaat nog steeds: het antisemitisme. Antisemitisme leek de afgelopen decennia uit het Europa verdwenen te zijn. Toch vertellen diverse voorvallen in verschillende Europese landen een ander verhaal (De Volkskrant, 2018). In dit artikel werp ik een blik op het antisemitisme van vandaag. Voor velen is de term antisemitisme namelijk een term uit het verleden, maar wat betekent deze in het heden?
Door: Julie le Sage
Antisemitisme wordt ook wel Jodenhaat genoemd. De term bestaat al sinds er in de 19e eeuw een onderscheid in rassen werd gemaakt. Dit onderscheid werd voortgezet tijdens de Tweede Wereldoorlog toen Joden en hun ‘ras’ als minderwaardig aan het ‘blanke ras’ werden bestempeld. Daarnaast bestaan al eeuwen vormen van antisemitisme die niet gebaseerd zijn op ras, maar op geloof. Zo werd Jodenhaat vroeger sterk vanuit christelijke kerken aangemoedigd en ook moslims vervolgen al langer Joden vanuit de gedachte dat zij niet in de juiste God geloven (Anne Frank Stichting, z.d.). Ook bestaan al lange tijd veel stereotypen rondom het Jodendom: Joden zijn rijk en je bent gierig omdat je Joods bent. De afkeer tegen de Joden heeft in het verleden tot veel vervolging en vernietiging geleid en blijkt ook tegenwoordig nog een rol te spelen in de omgang tussen mensen. Sinds het jaar 2000 zien we het antisemitisme namelijk weer groeien (Van den Brink, 2019). Waar antisemieten zich vroeger (vrijwel) alleen onder extremisten bevonden, lijken zij tegenwoordig steeds meer ‘mainstream’ te zijn.
Uit onderzoek blijkt dat 78 procent van de Joodse gemeenschap een toename van ‘alledaags antisemitisme’ ervaart. Bijna de helft van de Nederlandse Joodse jongeren heeft zelf wel eens te maken gehad met Jodenhaat en slachtoffers van het antisemitisme stellen dat Jood-gerelateerde haatneigingen tegenwoordig eerder de regel dan de uitzondering zijn (Van den Brink, 2019). Zo vertellen verschillende jongeren dat het wel eens voorkomt dat op straat naar hen gespuugd wordt wanneer zij hun geloof openbaar uiten. Ook krijgen zij wel eens hakenkruizen opgeplakt en schijnen Jood-gerelateerde scheldwoorden steeds gebruikelijker te zijn in pesterijen, zowel op straat als online.
De onlinewereld vormt waarschijnlijk de voornaamste reden dat het aantal antisemitische uitingen de afgelopen twintig jaar gestegen is (NOS, 2019a). Vóór 2000 lag er, meer dan nu, een taboe op antisemitisme online . Haat richting Joden werd toen vooral in privésfeer geuit. Met de opkomst van social media neemt de zichtbaarheid van antisemitisme inmiddels echter steeds meer toe (Van den Brink, 2019; van Wonderen & Wagenaar, 2015). Toch wordt het uiten van antisemitisme ook op straat genormaliseerd, waardoor de Joodse gemeenschap zich steeds onveiliger voelt, blijkt uit een enquête uit 2019 die onder 16.300 Joden in twaalf Europese landen werd afgenomen. Van de ondervraagde Joden ziet 89 procent antisemitisme de afgelopen jaren toenemen en hiervan geeft 85 procent aan dit als een serieus probleem te zien (Chaudron, 2019).
‘’We krijgen wel eens meldingen van Joodse kinderen die hakenkruizen op hun schrift getekend krijgen of mensen die worden uitgescholden op straat of internet.’’ (Centrum Informatie en Documentatie Israël, meldpunt voor antisemitisme)
Ook als we wat uitzoomen, zien we dat antisemitisme niet alleen achter gesloten deuren geuit wordt. Zo kwam het de afgelopen jaren wel eens voor in Duitsland, het land dat de afgelopen tachtig jaar het meest van alle hoopte het verleden te verwerken, dat het dragen van een keppeltje als symbool voor het Jodendom leidde tot mishandeling. Een Joodse man werd op straat in Berlijn aangevallen wegens het dragen van zo’n keppeltje, terwijl genoeg omstanders aanwezig waren om in te grijpen. Ten gevolge van dit incident wordt het publiekelijk dragen van keppeltjes in Berlijn nu afgeraden, om de veiligheid van Joden te vergroten. Ook in Nederland blijken veel Joden rekening te houden met eventuele scheldpartijen en geweldsuitingen wanneer zij de deur uitstappen en laten zij om deze reden hun keppeltje vaak thuis. Het waarborgen van de veiligheid van Joden zit echter vooral in daderaanpak en beleid vanuit de overheid.
‘‘45 procent van de jongeren durft geen Joodse symbolen meer te laten zien of te dragen in het openbaar, zoals keppeltjes, omdat ze vrezen voor hun veiligheid.’’
De gezichten achter antisemitisme zouden zich voornamelijk bevinden onder extreemrechtse en -linkse stromingen (NOS, 2019b). Extreemrechts-antisemitisme kent haar oorsprong in oudere kringen als neonazi’s. Deze kringen laten zich tegenwoordig opnieuw horen en zijn hiermee als het ware terug van nooit weggeweest. Daarnaast bevinden de wortels van extreemlinks-antisemitisme zich in de Sovjet-Unie, waar het antisemitisme lang gepropageerd werd en ‘de Jood’ geassocieerd werd met ‘de kapitalist’. Ten slotte wordt een substantieel deel van de Jodenhaat volgens Joodse slachtoffers geuit door islamitische antisemieten waarbij Jodenhaat vaak een weerspiegeling is van kritiek op Israël (Akkerman, 2019). Het lijkt erop dat bij islamitische jongeren die veel waarde hechten aan hun religie en het ‘moslim zijn’, de kans groter is dat zij niet positief tegenover Joden staan (van Wonderen & Wagenaar, 2015).
Antisemitisme is een vorm van racisme en discriminatie (Anne Frank Stichting, z.d.). Een verbod op discriminatie wordt grondwettelijk gehandhaafd, dus voor het verbod op antisemitisme moet hetzelfde gelden. Als we een harde vuist tegen antisemitisme willen maken, moet echter een bredere blik op de samenleving worden geworpen. In beginsel moeten aangiftes serieuzer worden genomen door de politie, laten Joden zelf weten (Van den Brink, 2019). Daarnaast mag antisemitisme online geen draagvlak worden geboden en mag het uiten van antisemitische gedachten onder jongeren op social media niet worden toegejuicht. Dit om de normalisatie van antisemitisme tegen te gaan. Verder kunnen ook opvoeding en onderwijs een rol spelen in het bespreekbaar maken van antisemitisme, net zoals dit bij andere vormen van racisme zo moet zijn (NOS, 2019a; van Wonderen & Wagenaar, 2015). Want hoe kan het zijn dat mensen, ondanks het volgen van Nederlands onderwijs, er zo’n haatdragend gedachtegoed op nahouden?
Het is als samenleving waarin zowel online als offline steeds meer mag, essentieel om maatregelen te treffen ter bestrijding van alle vormen van racisme, ook antisemitisme. Hier mag namelijk geen ruimte meer voor zijn. Door antisemitische praktijken bespreekbaar te maken en de normalisering te doorbreken, blijven we de gebeurtenissen van 75 jaar geleden herinneren en aan volgende generaties doorgeven. Zo zorgen we er hopelijk als maatschappij voor dat antisemitisme voor eens en altijd geschiedenis zal zijn.
Literatuur:
Akkerman, S. (2019, 25 februari). Wat is een antisemiet? Geraadpleegd van https://www.trouw.nl/opinie/wat-is-een-antisemiet~bf91490b/
Anne Frank Stichting. (Z.d.). Is antisemitisme een vorm van racisme? Geraadpleegd van https://www.annefrank.org/nl/themas/antisemitisme/is-antisemitisme-een-vorm-van-racisme/
De Volkskrant. (2018, 4 mei). Antisemitisme leek een plaag uit het verleden, maar steekt in nieuwe vorm in diverse landen weer de kop op. Geraadpleegd van https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/antisemitisme-leek-een-plaag-uit-het-verleden-maar-steekt-in-nieuwe-vorm-in-diverse-europese-landen-weer-de-kop-op~b3d8893f/?referer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F
NOS. (2019a, 11 april). Antisemitisme neemt weer toe: ‘Je verbergt je Joodse identiteit’. Geraadpleegd van https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2275541-antisemitisme-neemt-weer-toe-je-verbergt-je-joodse-identiteit.html
NOS. (2019b, 4 juli). Jonge Europese joden zien toename antisemitisme. https://nos.nl/artikel/2292076-jonge-europese-joden-zien-toename-antisemitisme.html
Van den Brink, T. (2019, 30 september). Aflevering 20. Antisemitisme in Europa. In NPO, Nieuwlicht [tv-uitzending]. Hilversum: EO. Van Wonderen, R. & Wagenaar, W. (2015). Antisemitisme onder jongeren in Nederland. Oorzaken en triggerfactoren. Geraadpleegd van https://www.verwey-jonker.nl/doc/2015/114034%20Antisemitisme%20onder%20jongeren%20in%20Nederland.pdf
